Personazhe te Shquara

BALZAK Honore (1719-1850), romancier i shquar, përfaqësues i madh i realizmit në Evropën perëndimore


Kur ishte fëmijë prindërit deshën që Balzaku të bëhej noter. Por ai këmbëngulte të bëhej letrar.
- Letrar, - i tha i ati, - do të vdesësh për bukë! Në letërsi ose duhet të jesh mbret ose hiç fare.
- E po mirë, - u përgjigj Balzaku, - unë do të bëhem mbret.


* Kur Balzaku ishte i ri çoi te botuesi një dorëshkrim. Ishte një roman i titulluar: "Zana e fundit". Botuesi e lexoi veprën dhe mbeti shumë i kënaqur. Vendosi t'i ofrojë 3000 franga për të drejtëri e autorit. Pastaj kërkoi andresën e Balzakut dhe kur mori vesh që ai jetonte në një lagje të varfër të periferisë, mendoi se 2000 franga do të ishin më se të mjaftueshme. Kur arriti përpara shtëpisë së tij pa se shkrimtari jetonte në papafingo.
- Atëherë, - tha botuesi, - njëmijë franga do të jenë të pranueshme me kënaqësi prej tij.
Dhe kur hyri në shtëpizën e varfër ku banonte Balzaku i tha:
-Zoti Balzak, ja ku i kini 300 franga për romanin tuaj. Dhe Balzaku i pranoi ato.


* Një mëngjes tek po shkonte për në punë, për t'i rënë sa më shkurt, iu desh të kalonte nëpër disa ara të mbjella. Ende pa u futur mirë në arë e kapën rojet. Ata e dërguan të kryetari i bashkisë, sepse nuk pranonte të paguante gjobën.
- Si ju quajnë?
- Honore Balzak.
-Profesioni juaj?
- Shkruaj romane.- Si, - thirri i habitur kryetari i bashkisë, - ju jeni ai që shkruani ato romane të bukura që kanë aq sukses?
Balzaku iu bë qejfi shumë për këtë nderim të madh që i bëhej veprave të tij.
- Romani juaj i fundit, - vazhdoi kryetari i bashkisë - "Shitësja e qumështit" është mirëpritur shumë nga të gjithë, - unë e kam në shtëpinë time... dhe prandaj po e anuloj dënimin.
Balzaku për të hedhur lumin, nuk e mohoi autorësinë e romanit, që në të vërtetë ishte i një autori tjetër.


* Ai jetonte në mënyrë të tillë me veprën e tij, saqë personazhet e romaneve, aventurat, pasionet dhe veshjet e, tyre i bëheshin pjesë e përbashkët e jetës.
Një ditë një mik e takoi dhe shfryu me dhimbje për sëmundjen e motrës së tij të dashur.Balzaku e dëgjoi, i tha dy fjalë ngushëllimi mikut dhe vazhdoi:
- Tashti le të flasim për gjëra jetësore. A e di si përfundoi puna e Nusingen- it dhe çfarë ka vendosur Rastinjaku.


* Balzaku punonte pa ndërprerje dhe pa pushuar. Në raste të rralla, kur merrej me ndonjë dëfrim, pendohej shpejt, zemërohej me vetveten, i binte ballit me pëllëmbë dhe thërriste:
- Bobo, në këto orë që humba do të kisha shkruar tridhjetë faqe.




* Një nxënës i nevrologut të famshëm Eskuirol mburrej se dinte të dallonte që në pamjen e parë një budalla nga një i mençur. Profesori që e kishte dëgjuar këtë mburrje, e ftoi për drekë studentin, i cili kur erdhi gjeti aty edhe dy të ftuar të tjetë. Njëri ishte serioz, korrekt dhe gjatë gjithë drekës nuk tha as edhe një fjalë. Tjetri ishte i harlisur, fliste shumë dhe në bisedat që bënte tregonte se ishte i kënaqur. Kur dy të ftuarit u larguan, Eskuiroli i tha nxënësit të tij;
- Njeri prej këtyre është budalla, të shohim në se do ta gjesh. Nxënësi tha se budalla ishte ai që fliste shumë, ndërsa i mençuri ishte ai tjetri që rrinte i heshtur.
- E po mirë, - i tha profesori, - po ju them se keni gabuar. Ai njeriu i heshtur ishte budalla, që e mbante veten zot të përjetshëm dhe nuk fliste, sepse mendonte që nuk i shkonte një zotërie të madh të fliste me njerëz të thjeshtë, kurse ai tjetri, që fliste shumë dhe me gjallëri, ishte një shkrimtar i ri, që ka nisur të bëhet i njohur, është çmuar në Paris dhe quhet Honore Balzak.
Balzaku kishte marrë një sekretar të cilin e zgjonte në orën një pas mezit të natës dhe i thoshte:
- Ju keni ende zakonin e keq të flini natën, kurse nata është bërë për punë. Ja ku po ju jap një kafe, që të mos ju zërë gjumi. Uluni në tryezë dhe shkruani.
Dhe i diktonte deri në shtatë të mëngjezit, kur sekretarit të lodhur për vdekje i këputej koka duke shkruar. Atëherë Balzaku i thoshte:
- E sheh se shpirti është i gatshëm, por trupi është i dobët. Shko pra që të flesh. Do të të zgjoj rreth orës dymbëdhjetë që të fillojmë sërishmi punën.


* Një grafist që do të ilustronte një roman të Balzakut, duke gjetur një frazë të paqartë, i tha autorit që t'ia shpjegonte.
- I dashuri im, - i tha Balzaku, - as edhe unë nuk e kuptoj fare. Po e kam futur qëllimisht, sepse medet sikur lexuesi t'i kuptojë të gjitha ato që shkruajmë ne. Ai do të kujtonte se mjeshtëria jonë është e thjeshtë dhe e mundshme për t'u bërë nga të gjithë. Kështu do të humbasim prestigjin tonë mbi të.


* Balzaku punonte intensivisht. Gjatë kësaj kohe (punonte dhjetë orë në ditë) takoi Rosinin, i cili duke e njohur mirë jetën që bënte romancieri i shquar francez, i tha:
- Si mund t'i qëndroni kësaj jete, duke punuar kësisoj për vite të tëra. Edhe unë kam punuar në një periudhë të jetës sime, por pas pesëdhjetë ditë pune ngulmuese bëhesha gati si i vdekur.
- Oh, - u përpigj Bahaku, - unë nuk shoh mundësi tjetër për të pushuar veçse në varr. Sidoqoftë puna është mund i këndshëm.


* Balzaku kur shkruante ndonjë roman ishte aq i rrëmbyer nga tema sa që atij i dukej se po jetonte një ngjarje të vërtetë. Një miku i tij që i shkoi një ditë për ta takuar, sapo hyri brenda e pa Balzakun që po ecte nëpër dhomë duke bërtitur:
- Oh, fatkeqësi, ajo ka vrarë veten!
U desh një bisedë sqaruese që miku të kuptonte se ishte fjala për romanin "Evgjeni Grandenë" të cilin ishte duke e shkruar.




* Një revistë donte të botonte një novelë të tij. Balzaku vuri si kusht që revista të vinte përpara novelës një artikull biografik të shkruar prej mikut të tij Teofil Gotje. Kushti u pranua që artikulli të paguhej pesëqind franga. Balzaku shkoi t'i jepte lajmin e gëzuar Gotjesë, i cili e priti me gëzim të madh këtë porosi të paguar me bollëk. Shkroi një artikull të bukur që u botua së bashku me novelën e Balzakut. Dhe ja, pas pak ditësh mbërriti tek ai Balzaku, i cili i dha dyqind e pesëdhjetë franga.
- Po a nuk më thatë se artikulli do të paguhej pesëqind franga? - Pyeti Gotjea.
- Vërtetë - u përgjigj Balzaku, - por pastaj mendova se po të mos ekzistoja unë, ti nuk do të kishe shkruar ato lavde që ke shkruar...dhe prandaj m'u duk e drejtë ta ndajmë përgjysmë shpërblimin.
Gotje qeshi shumë nga ky argument që e mori edhe ai si të pranueshëm.

* Një mikut të vet, që u habit me veprimtarinë e tij letrare të mrekullueshme, Balzaku i tha:
- I dashur mik, unë kërkoj të zë në letërsi vendin më të madh, në mënyrë që të mbetet sa më pak vend për budallenjtë.

* Balzaku po ankohej një mbrëmje për mjeshtërinë e shkrimtarit, që, sipas tij, nuk shpërblehej mirë dhe nuk jepte kënaqësinë e nevojshme.
- Po lavdinë, - tha një ndër bashkëbiseduesit, - lavdinë nuk e përmendët fare.
- Lavdia? - u përgjigj Balzaku, - ta dini si katandiset lavdia e një letrari.
Një herë kur ndodhesha në Rusi isha i ftuar në një sallon. Në çastin e hyrjes një zonjë po shërbente çajin dhe kishte në dorë një tabaka me filxhanë. Porsa shërbëtori përmendi emrin tim, zonja thirri: "Zoti Balzak" dhe lëshoi për tokë gjithë filxhanët nga emocioni.

*Tregojnë se kur Balzaku ishte i ri kishte shkruar këto falë ambicioze nën portretin e Napoleonit:
- Atë që ai nuk mundi ta çonte deri në fund me shpatë, do ta çoj unë me penë.

ARISTIPI (390 p.e.s.) filozof i lashtësisë greke

* Aristipin e qortuan njëherë se i ishte hedhur te këmbët tiranit Dioniz për t'i kërkuar një favor. Ai menjëherë ishte përgjigjur:
- Nuk është faji im që Dionisi i ka veshët te këmbët.


* Dikush po mburrej para Aristipit se kishte lexuar një numër të pafund librash.
- Nuk janë më të shëndoshë ata që hanë më shumë, - i tha Aristipi, - po ata që tretin më mirë.
Tirani i Sirakuzës, Diomsi, kërkoi të dinte përse filozofët bëjnë mjaft vizita te princat dhe princat nuk shkojnë kurrë te filozofët.
- Sepse, - iu përgjigj Aristipi, - janë mjekët që venë për të vizituar të sëmurët te mjeku.


* Dionisi i Sirakuzës e kishte vënë njëherë Aristipin në vendin e fundit të tryezës
- Duket, - i tha Aristipi, - se paske vendosur ta rehabilitosh këtë vend.


* Një ditë e pyetën filozofinn Aristip, se çfarë kishte të mirë dhe të bukur filozofia.
- Ja, - u përgjigj Aristipi, - edhe në qoftë se abrogohen të gjitha ligjet që rregullojnë marrëdhëniet midis njerëzve, filozofët do të vazhdojnë të jetojnë me ndershmëri si më parë sikur të mos kishte ndodhur asgjë.
Një njeri shumë i pasur dhe dorështrënguar donte që Aristipi t'i jepte mësime të birit. Ai pyeti se sa duhej të paguante per këtë punë.
-Do të më japësh pesëdhjetë dhrahmi - i tha Aristipi.- Po me pesëdhjetë dhrahmi, - thirri kurnaci, - unë blej një skllav. - E po atëherë blej skllavin, - përfundoi filozofi.Kështu do të kesh dy, atë që do të blesh dhe tët bir.

ARISTOTELI (384-322 p.e.r.), filozof i Gregisë së lashtë

* E pyetën Aristotelin:
- &Ccedilfarë fiton kur mendohesh?
- Që të mos jesh kreditor kur thua të vërtetën.
I dituri Aristotel shpesh thoshte:
- O miqtë e mi, nuk ka miq!

* Dikush i tha Aristotelit se disa miq të tij flisnin keq për të mbrapa krahëve. Aristoteli i tha mikut:
- Që flasin keq për mua në mungesën time nuk ka asnjë rëndësi, se në mungesë pranoj edhe të rrahin.

* Një llafazan foli e foli pa pushuar për më shumë se një orë përpara Aristotelit. Kur mbaroi së foluri, e pyeti Aristotelin:
- Nuk të habit gjithë kjo elokuencë?
- Për një gjë habitem! Ne që kishim veshë për të dëgjuar dhe këmbë për të ikur, si nuk i vumë ato në punë?

* Një fjalëshumë po fliste me Aristotelin dhe nuk dinte të pushonte. Meqenëse Aristoteli nuk po e ndiqte fare në bisedë, ai i tha:
- Ndoshta po të mërzit me këto gjëra që të them dhe që nuk të interesojnë, sepse të pengojnë në mendimet e tua të mëdha.
- Oh, jo, - u përgjigj Aristoteli, - mund të vazhdosh sepse sa më shumë që ti flet, aq më pak të dëgjoj unë.

ALIGERI Dante (1265-1321), poet i madh italian

* Kronistët tregojnë se një ditë poeti i madh, duke dëgjuar meshën, nuk u përkul në gjunjë dhe nuk e hoqi kapuçin nga koka. Ndërkaq disa keqdashës e akuzuan te peshkopi për këtë paudhësi.
Për këtë peshkopi e thirri dhe Dantja iu përgjigj:
- Në të vërtetë mua më kishte rrëmbyer aq shumë mendjen zoti atë çast, saqë as vetë nuk e kuptoja se ç`veprime bënte trupi im. Kurse ata që erdhën te ju për të më akuzuar e kishin mendjen shumë larg nga zoti, përderisa merreshin me mua.

* Disa miq e këshiiluan Danten të ndante gruan se nuk e kishte besnike. Atëherë Dantja iu kthye atyre:
- Më thoni, ju lutem, jetën e gruas time e njihni ju më mirë apo ajo vetë të sajën.
- Ajo, - i thanë ata.- E po mirë atëherë, ajo thotë se juve gënjeni, prandaj ju lutem më lini të qetë.

* Gaztori i një princi e pyeti Danten:
- Si është e mundur që ju, një njeri kaq i zoti, jeni i varfër dhe unë kaq injorant dhe budalla jam i pasur?
- Unë do të bëhem i pasur, - u përgjigj ai, - kur të kërkoj një njeri të karakterit tim, ashtu si do të kesh gjetur ti një njeri të karakterit tënd.

* Duke kaluar një ditë nëpër një rrugë të Firences, Dantja dëgjoi një kovaç që po recitonte, duke i gjëmtuar, disa vargje të Komedisë Hyjnore. Dantja, pa hapur gojën, hyri në ofiçinë, mori çekanin, daltën dhe gjithshka gjeti, dhe i hodhi në rrugë.
Pastaj i tha kovaçit:
- Ti më shkatërrove veprën time dhe unë po hakmerrem duke shkatërruar tënden.

* Tregojnë se Dantja kishte një kujtesë të hatashme dhe një ditë takoi dikë në rrugë, i cili e pyeti papritmas:
- Cili është ushqimi më i mirë? - Një vezë! - u përgjigj poeti.
Një vit më vonë po ai kalimtar e takoi prapë Danten dhe e pyeti: - Me çfarë?
- Me kripë, - u përgjigj poeti menjëherë

AMPER (Andrea Mari) (1775-1836) fizikant i shquar dhe matematikan francez

* Amperi doli një ditë nga Akademia duke menduar për një problem. Papritmas i erdhi në mëndje zgjidhja e tij. Në dorë po mbante një copë shkumës, që e kishte përdorur pak më parë. Përpara i doli një kuadrat i zi, njësoj si dërrasë e zezë që përdorte për ditë. Aty nisi të hidhte shifrat që kishte në kokë. Në një çast kuadrati iu largua nga duart dhe bëri tri hapa përpara. Amperi i shkoi pas. Kuadrati ia mori vrapit dhe Amperi e ndoqi me shpejtësi. Më në fund u ndal dhe Amperi i lodhur e i djersitur mezi po merrte frymë. "Dërrasa e zezë" nuk ishte gjë tjetër vetëm se shpina e një pajtoni që ishte ndalur në rrugë.

* Një ditë, kur Amperi po shkonte për të mbajtur leksion, gjeti në rrugë një gur të vockel. E mori në dorë dhe po i vështronte me vëmendje të madhe damarët e tij. Për një çast i erdhi në mendje leksioni që duhej të mbante në universitet, nxori orën nga xhepi dhe pa që koha po afrohej prandaj shpejtoi hapin. Ndërkohë gurin e futi në xhep dhe orën e vendosi mbi parapetin e një ure të Parisit.

* Amperi kishte një kujtesë të mrekullueshme. Ai njihte fjalë për fjalë një pjesë të mirë të librave të bibliotekës së pasur të të atit. Kur ishte i sëmurë në shtratin e vdekjes, një mikut që po i lexonte disa faqe nga një libër, i tha:
- Mos u lodh ta lexosh për mua, sepse unë e mbaj mend aq shumë saqë e di pothuaj të tërë përmendësh... - dhe menjëherë nisi të recitonte përmendësh disa faqe të librit.

* Shkak për vdekjen e fizikanit të madh u bë një prej hutimeve të tij të shumta. Njëherë ishte kthyer në shtëpi kur binte shi me shtëmba. Nga hutimi çadrën e tij të lagur e vuri në krevat nën çërçafët. Në këtë shtrat ai mori një të ftohur të rëndë që për pak ditë e çoi në varr.