Vlora

Shumica e te huajve nuk dine pothuajse asgje per Shqiperine, por ata pak qe kane pasur njohuri dhe interes per vendin tone duket se kane pasur dhe kane nje fare magjepsje apo interesi te theksuar per kete vend dhe kete popull “ndryshe”. Pikpamjet e te huajve per vendin tone kane kufizimet qe nje i huaj nuk mund ta njohe aq mire vendin sa nje shqiptar, por nga ana tjeter kane avantazhin e nje perspektive te jashtme dhe te paanshme, kuptohet ne ato raste qe ata jane te paanshem dhe nuk kane ndonje interes per te tjetersuar faktet.


Rreth nje shekull me pare, ne Mars te vitit 1914, New York Times ka publikuar nje artikull te zgjeruar per Shqiperine te shkuar nga hungarezo-amerikani Alexander Konta. Artikulli eshte botuar ne prag te ardhjes ne Shqiperi te Princ Vidit dhe persiatet te beje nje permbledhje te kushteve te vendit dhe traditave e historise te shqiptareve.


Duke lexuar kete artikull, disa pjese te te cilit i kam permbledhur te perkthyera me poshte, ishte me interes krahasimi i vendit dhe njerzve–per sa artikulli pershkruan–me gjendjen aktuale, tashme nje shekull me vone. Disa gjera duket se kane ndryshuar, ca per mire dhe ca per keq, kurse disa te tjera jo dhe aq shume.


Ne lidhje me kushtet e vendit ne ate kohe:


Vendi eshte i pasur me qymyr, argjend, baker, dhe bile dhe flori. Romaket duket se kane exploruar aty per metale te cmuara. (…) Shqiperia padyshim qe ja vlen qe te “hapet” por puna duhet bere nga e para.


Nje ekspedite e derguar nga Austria me eksperte minierash dhe inxhinjere rrugesh kane ne planet e tyre, me aq sa dihet, nje projekt per hekurudhe nga kryeqyteti i Vlores [Valona] ne Shkoder [Scutari], dhe per rruget kombetare qe te lidhin portet e Vlores dhe te Durresit [Durazzo] me pjesen e brendshme te vendit, ne menyre qe te mundesojne eksprtimin e produketeve te agrikultures. [Autori flet per mungesen e theksuar te infrastruktures ne pergjithesi dhe te rrugeve ne vecanti]. (…) Duket me teper si nje plan per ta shfrytezuar vendin sesa per ta zhvilluar ate, dhe mbase jane hartuar dhe planet per ta kolonizuar.


Dimri eshte stina e paqes ne Ballkan.


Vlora ngjet me shume me nje fshat te madh te Lindjes se Afert sesa me nje qytet Perendimor, por ka nje nga portet me te medhaja dhe te siguruara ne bote.

Ded Gjo Luli